ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump, Panama Kanalı’nı ABD kontrolüne geçmesini istedi. Grönland için ise “sahipliği ve kontrolü ABD için mutlak bir gerekliliktir” dedi. Tartışmalar alevlendi.
ABD’nin seçilmiş başkanı Donald Trump, seçim zaferinden hemen sonra Panama Kanalı’nı ABD kontrolüne yeniden alma fikrini ortaya attı. Trump, 23 Aralık’ta Panama’yı “saçma derecede yüksek geçiş ücretleri” almakla suçladı ve kanalın ABD’ye “iade edilmesini” talep etti. Başkanlık seçimini kazandıktan sonra Grönland’ı satın alma teklifi de tartışılan Trump, 24 Aralık’ta yaptığı açıklamada ise “Dünya güvenliği ve özgürlüğü için Grönland’ın sahipliği ve kontrolü ABD için mutlak bir gerekliliktir” dedi. Trump’ın uluslararası ilişkileri şaşkına çeviren bu çıkışları tartışılmaya devam ediyor. Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ali Osman Karaoğlu, Trump’ın Panama Kanalı ve Grönland’a dair söylemlerini ve bunların gerçekleşme olasılığını AA Analiz için kaleme aldı. İşte 5 maddede dünyanın yaptığı o tartışma…
1) Panama Kanalı’nın tarihi ve geçiş süreci
Panama Kanalı, 1881’de Fransızlar tarafından inşa edilmeye başlandı ancak 1904’te ABD tarafından devralındı ve 1914’te tamamlanarak kullanıma açıldı. Kanalın kontrolü, 1977’de imzalanan Torrijos-Carter Antlaşmaları ile Panama’ya devredildi ve bu süreç 1999’da tamamlandı. Günümüzde kanal, Panama hükümetine bağlı olarak tarafsızlık ilkeleri çerçevesinde işletiliyor.
2) Trump’ın Panama Kanalı hakkındaki açıklamaları
ABD Başkanı seçilen Donald Trump, Panama Kanalı’nın Panama’ya devredilmesini “akılsızca” olarak nitelendirdi ve kanalın yüksek ücretlerinden şikayet ederek ABD’nin kanalı geri alması gerektiğini öne sürdü. Ancak uluslararası hukuk ve antlaşmalara göre, tarafsızlık ihlali dışında ABD’nin müdahale hakkı bulunmuyor.
3) ABD’nin geçmiş müdahaleleri ve olası senaryolar
ABD, 1989’da uluslararası hukuku ihlal ederek Panama’ya askeri müdahalede bulunmuş ve Noriega hükümetini devirmişti. Trump’ın askeri müdahale ihtimali düşük olsa da Panama’nın iç işlerine karışma olasılığı daha yüksek görünüyor. Bununla birlikte uluslararası hukuk, böyle bir müdahaleye izin vermiyor.
4) Grönland’ın önemi ve ABD’nin teklifi
ABD Başkanı Trump, Grönland’ı satın alma teklifinde bulunarak Danimarka’yı şaşırttı. Grönland, yeraltı kaynakları, deniz yetki alanları ve Arktik bölgesine komşuluğu nedeniyle stratejik öneme sahip. Ancak Danimarka, bu teklifi kesin bir dille reddetti. Grönland’ın doğal kaynakları, Danimarka’nın ekonomik ve siyasi geleceği açısından kritik öneme sahip.
5) ABD’nin toprak satın alma geçmişi ve gelecek ihtimaller
ABD, geçmişte Fransa’dan Louisiana’yı, İspanya’dan Florida’yı ve Rusya’dan Alaska’yı satın almıştı. Ancak modern teknolojinin gelişimi ve ulus-devletlerin doğal kaynaklarını koruma eğilimi, bu tür satın almaları zorlaştırıyor. Danimarka’nın Grönland’dan vazgeçmesi beklenmese de ileride iki ülke arasında doğal kaynakların ortak kullanımı gündeme gelebilir.